Jak powszechnie wiadomo, integrowana produkcja roślin jest nowoczesnym systemem jakości żywności, wykorzystującym w sposób zrównoważony postęp techniczny i biologiczny w uprawie, ochronie roślin i nawożeniu, co ma szczególne znaczenie dla ochrony środowiska, ale również nie pozostaje bez wpływu na zdrowie ludzi. Dlatego niezwykle istotnym elementem wspierającym ogólne zasady integrowanej uprawy oraz ochrony roślin jest zintegrowane zarządzanie odpornością. A więc zapobieganie zagrożeniom związanym z rozwojem odporności oraz ryzyka wykształcenia odporności u patogenów. W jaki sposób?
Zjawisko odporności na środki grzybobójcze związane jest przede wszystkim z częstymi zabiegami przeciwko określonemu patogenami z użyciem środków zawierających substancje aktywne o takim samym mechanizmie działania. Co przyczynia się do selekcji patogenów i ostatecznie skutkuje zmniejszeniem wrażliwości patogena na substancję aktywną. Stąd niezwykle ważne jest stosowanie odpowiednio dobranych fungicydów o zróżnicowanym mechanizmie działania. Ale nie tylko. W zapobieganiu wykształcenia odporności, w kontekście patogenów mających znaczenie w danym regionie czy też warunków klimatycznych kraju, istotny jest również prawidłowy dobór odmian roślin.
Ze względu na sposób działania, środki ochrony roślin można podzielić na takie, które wykazują działanie zapobiegawcze (ochronne), interwencyjne lub wyniszczające. W Polsce, od lat, podstawowe zabiegi zapobiegawcze w ochronie sadów skierowane są przeciw najważniejszym chorobom drzew o dużym znaczeniu gospodarczym, takich jak: parch jabłoni, parch gruszy, mączniak jabłoni, gorzka zgnilizna wiśni czy też drobna plamistość drzew pestkowych. Ze względu na duże znaczenie tych chorób oraz ich częste występowanie w dużym nasileniu, drzewa wymagają corocznej ochrony, kilka razy w sezonie.
W wyniku wielokrotnego i niewłaściwego stosowania niektórych grup fungicydów, w wielu sadach pojawiły się formy grzyba Venturia inaequalis (powodującego parcha jabłoni), Blumeriella jaapii (powodującego drobną plamistość liści drzew pestkowych) odporne na preparaty, co znacznie ograniczyło możliwość wykorzystywania pełnej palety dostępnych środków. Obecnie, w sadach jabłoniowych i wiśniowych, zarówno w Polsce, jak i na świecie, zjawisko odporności V. inaequalis oraz B. jaapii dotyczy fungicydów benzimidazolowych, dodynowych, inhibitorów biosyntezy ergosterolu, anilinopirymidynowych, a także strobilurynowych.
Kaptan i związki miedzi – aby nie pojawiła się odporność patogenów
Fungicydy zawierające jako substancję aktywną związki miedzi, siarki, ditiokarbaminiany (np. tiuram) czy też ftalimidy (np. kaptan), należą do grupy preparatów, które od dziesiątków lat odgrywały i nadal odgrywają istotną rolę w ochronie roślin przed chorobami powodowanymi przez wiele gatunków grzybów. Charakteryzują się one niespecyficznym mechanizmem działania, polegającym na blokowaniu wielu enzymów biorących udział w procesie oddychania. Ten sposób działania nie sprzyja ryzyku selekcji form odpornych patogenów, a więc preparaty zawierające związki miedzi (MIEDZIAN® 50 WP, MIEDZIAN® EXTRA 350 SC) czy też kaptan (KAPTAN® zawiesinowy 50 WP, KAPTAN® Plus 71,5 WP) należą do grupy o niskim ryzyku pojawienia się odporności.
Ta cecha decyduje o możliwości wielokrotnego stosowania w sezonie kaptanu czy związków miedzi w ochronie drzew owocowych. Należy jednak pamiętać, że zbyt częste stosowanie tej samej substancji aktywnej, również w tym przypadku, niesie ze sobą pewne zagrożenie. Stąd też niezwykle ważne jest rotacyjne stosowanych preparatów zawierających substancje aktywne należące do różnych grup chemicznych, o odmiennym mechanizmie działania.
Kaptan, to jeden z najważniejszych środków stosowanych w mieszaninach z preparatami o wysokim ryzyku powstawania odpornych szczepów grzybów chorobotwórczych. Dlatego też, w metodykach zintegrowanej ochrony przed patogenami, kaptan zgodnie ze strategią antyodpornościową jest polecany w mieszaninach z preparatami należącymi do grup wysokiego ryzyka powstawania odporności tj. ze związkami strobilurynowymi, anilinopirymidynowymi oraz z preparatami z grupy inhibitorów biosyntezy ergosterolu (IBE).
Przykładem takiej strategii jest preparat KAPTAN® Plus 71,5 WP, dwuskładnikowy fungicyd zawierający oprócz kaptanu również triadimenol. Triadimenol wykazuje działanie układowe, należy do grupy triazoli (IBE), w przypadku których, istnieje ryzyko powstawania form odpornych patogenów, w tym grzyba Venturia inaeuqalis. KAPTAN® Plus 71,5 WP posiada zarówno działanie kontaktowe (kaptan) jak i układowe (triadimenol) i łączy dwa różne mechanizmy działania, co w znacznym stopniu obniża ryzyko powstawania form odpornych zwalczanych patogenów.
KAPTAN® jest fungicydem o działaniu zapobiegawczym, nie wnika do tkanek roślinnych, lecz tworzy warstwę ochronną na powierzchni roślin. Hamuje kiełkowanie zarodników grzyba, nie dopuszczając tym samym do infekcji. Najkorzystniejszym terminem stosowania jest faza zielonego pąka i faza opadania płatków, ze względu na dobre działanie w ochronie zielonych części kwiatów oraz dodatkowe działanie ograniczające występowanie szarej pleśni jabłek.
Warto podkreślić że kaptan posiada także krótkotrwałe działanie interwencyjne – do 24 godzin po infekcji liści. W sadach, w których stosowano preparaty zawierające kaptan, obserwuje się wyraźnie lepsze wybarwienie owoców oraz tzw. „zielony efekt”, czyli bardziej zielone i lepiej wyrośnięte liście.
Dzięki szerokiemu spektrum działania KAPTAN® zawiesinowy 50 WP jest stosowany w ochronie nie tylko roślin sadowniczych ale również warzywnych, takich jak fasola szparagowa. Oprócz parcha jabłoni oraz parcha gruszy, skutecznie ogranicza w przypadku fasoli szarą pleśń czy też antraknozę fasoli, czyli choroby o dużym znaczeniu w uprawie fasoli. Ponadto, KAPTAN® zawiesinowy 50 WP oraz KAPTAN® Plus 71,5 WP zarejestrowane są do ochrony wiśni przed groźną chorobą, jaką jest gorzka zgnilizna wiśni.
Skuteczność i brak powstawania odporności patogenów pozycjonuje preparaty zawierające związki miedzi (MIEDZIAN® 50 WP, MIEDZIAN® EXTRA 350 SC) oraz kaptan (KAPTAN® zawiesinowy 50 WP, KAPTAN® Plus 71,5 WP) na pierwszym miejscu wśród substancji czynnych wykorzystywanych w ochronie fungicydowej drzew ziarnkowych i pestkowych.
Na koniec warto podkreślić, ze podstawą prawidłowej ochrony sadów jest przemyślane stosowanie fungicydów należących do różnych grup chemicznych, o różnym mechanizmie działania, w celu uniknięcia powstawania odporności patogenów i tym samym zapewnienia najskuteczniejszej ochrony przed chorobami pochodzenia grzybowego, czy też bakteryjnego. Stosowanie się do zaleceń zawartych w etykietach – instrukcjach stosowania środków jest gwarancją, że przeprowadzone zabiegi opryskiwania drzew przyniosą oczekiwany przez sadowników efekt w postaci wysokiej jakości plonu.
Odpowiedzialny producent miedzianów, jakim jest Synthos AGRO, ostrzega: ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje umieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na stosowne zwroty i symbole ostrzegawcze umieszczone na etykietach produktów.
Monika Górak – Specjalista ds. Rejestracji Synthos AGRO
Najnowsze komentarze