Smutna rzeczywistość liczb

Rachunek nadal jest prosty: za Idareda „na obieranie”, można dostać 0,4 zł/kg, bez sortowania, pakowania i żadnej innej roboty. Po cóż więc dokładać robotę, aby za jabłka deserowe uzyskać „na czysto” tyle samo?

Jeśli w tym roku będzie mniej jabłek, to przede wszystkim w tych sadach, gdzie zabraknie pieniędzy na normalną ochronę i pielęgnację. A takich może być sporo. Rynek już zaczyna bezwzględną „selekcję naturalną”.

Dlaczego Golden z Południowego Tyrolu ma kosztować w detalu 6 – 7 zł/kg (i to w supermarkecie!), a krajowy 3 zł/kg? Po co w ogóle importujemy jabłka w warunkach krajowej nadprodukcji?

Nie ma co ukrywać – w marcu ceny eksportowe i hurtowe poniżej 1 zł/kg, to zdecydowana dekoniunktura.

W hurcie wtórnym warto też zwrócić uwagę na ceny odmian „czerwonego standardu”, które w tym miesiącu spadły do 0,6 zł/kg, czyli do takiego samego poziomu jak w hurcie pierwotnym. To zdarza się rzadko i czyni wyprawy na rynki hurtowe zupełnie nieopłacalnymi.

RYNEK I OKOLICE

…przemysłowe klimaty

W odniesieniu do Idareda czy Glostera, jest to kontynuacja sytuacji z poprzednich miesięcy. Rachunek nadal jest prosty: za Idareda „na obieranie”, można dostać 0,4 zł/kg, bez sortowania, pakowania i żadnej innej roboty. Jeśli ktoś ma dużą partię i dowiezie towar „na rampę”, to cena dochodzi nawet do 0,5 zł/kg. Po cóż więc dokładać robotę, aby za jabłka deserowe uzyskać „na czysto” tyle samo? Ponieważ popyt ma raczej charakter rosnący, więc o takim „zagospodarowaniu” myślimy nawet w przypadku zielonego Ligola, czy przejrzałego Red Jonaprince. A niestety, jednego i drugiego na rynku coraz więcej. Coraz więcej jest także takich sadowników, którzy takie jabłka oddają w ręce przetwórców.

Myliłby się jednak ktoś, kto byłby pewien, że w tych okolicznościach ceny skupu mogą tylko rosnąć. Jest to niby logiczne, bo rynek amerykański w dalszym ciągu czeka na polski koncentrat, bo chińskiego nie będzie więcej niż zebrano tam jabłek. Z drugiej jednak strony, przy takiej „bryndzy” na rynku jabłek deserowych, może jednak warto „pomajstrować” przy cenach skupu „przemysłu”? No i pomajstrowali – bodaj przez tydzień na rampie pewnego dużego zakładu płacono nie więcej niż 0,3 zł/kg… A nuż się uda? Na szczęście, nie udało się. Teraz płacą 0,4 zł/kg, a fama głosi, że może być więcej. I proszę mi nie mówić, że „Fama jest głupi”. Epoka towarzyszy oficerów i ich mentalności rodem „wicie, rozumicie” z niepełnej podstawówki minęła raz na zawsze.

Taką przynajmniej mam nadzieję, co do naszego życia w ogólności. W danym zaś wypadku mamy do czynienia z konkurencyjnym popytem francuskim i niemieckim. Wprawdzie płacą tyle ile zakłady w kraju, ale fakt pozostaje faktem i posiada określoną wymowę. Kończąc ten wątek, wypadnie dodać, że w tym sezonie polski koncentrat zbiera jakościowe pochwały. Ale jakoś się nie dziwię, bo przecież ten ksj nierzadko bywa wytwarzany z deserowych jabłek, których jednak nie przechowywano po to, aby je przeznaczyć na koncentrat. To nie tak miało być!

Nie chcę nikogo jeszcze bardziej irytować, ale dość dobrze widać, że w tych okolicznościach trzeba się poważnie zastanowić co dalej? Jest to konieczne tym bardziej, że pąków w sadach jest wprawie nieco mniej niż rok wcześniej, ale różnica tak naprawdę nie jest wielka, na co zwracało uwagę wielu moich rozmówców. No tak – dziś funkcjonujemy już na takim poziomie agrotechniki, który 25 – 30 lat temu był niewyobrażalny. Stąd też, zjawisko przemienności owocowania w znacznym stopniu zostało zlikwidowane. Jeśli w tym roku będzie mniej jabłek, to przede wszystkim w tych sadach, gdzie zabraknie pieniędzy na normalną ochronę i pielęgnację. A takich może być sporo. Rynek już zaczyna bezwzględną „selekcję naturalną”.

Smutna rzeczywistość liczb

W tabeli 1 zwraca uwagę współczynnik konkurencyjności cenowej (W kc ), który zwłaszcza w hurcie poszybował do wartości ponad 7. Wprawdzie ceny jabłek importowanych są zdecydowanie nadmiernie wysokie, zwłaszcza w sytuacji, kiedy krajowych mamy nadmiar, ale jednak nie jest to sytuacja normalna. Nie byłaby zresztą normalna także i wtedy, gdyby ceny jabłek importowanych były „tylko” trzy razy wyższe niż krajowych. Dlaczego Golden z Południowego Tyrolu ma kosztować w detalu 6 – 7 zł/kg (i to w supermarkecie!), a krajowy 3 zł/kg? Po co w ogóle importujemy jabłka w warunkach krajowej nadprodukcji?

Tabela 1. Wysokość oraz dynamika średnich cen owoców wybranych gatunków i odmian na rynku warszawskim – marzec 2019/marzec 2018

Dla ekonomistów jest to wprawdzie normalna prawidłowość, ale zwykłemu śmiertelnikowi trudno jakoś pogodzić się z tym, że ceny detaliczne okazują się mało elastyczne i jakoś nie podążają w dół proporcjonalnie do spadku hurtowych. No bo popatrzmy: średnie ceny jabłek w hurcie wtórnym spadły w stosunku do ubiegłego marca o 72%, ale detaliczne tylko o 46%. A i to, bierzemy pod uwagę ceny bazarowe. Ale na przykład, w dwóch „zieleniakach” w mojej okolicy, w ubiegłym sezonie sprzedawano jabłka po 3 i po 3,8 zł/kg (ten drugi dba o jakość i uważa swój sklepik za bardziej ekskluzywny), a w tym sezonie…tak samo! To jest dopiero „przebicie”.

W hurcie wtórnym warto też zwrócić uwagę na ceny odmian „czerwonego standardu”, które w tym miesiącu spadły do 0,6 zł/kg, czyli do takiego samego poziomu jak w hurcie pierwotnym. To zdarza się rzadko i czyni wyprawy na rynki hurtowe zupełnie nieopłacalnymi.

To, co się obecnie dzieje, dobrze widać w tabeli 2. Marzec to przeważnie miesiąc, kiedy często mamy do czynienia z początkiem koniunktury. A zatem, ceny hurtowe w stosunku do lutego rosną (10 sezonów na 16). Wiosną roku 2015 na przykład wzrost był rekordowo wysoki – w tamtym sezonie jesień zapowiadała się jak najgorzej, a wiosna wyszła jak najlepiej. To się bardzo przyjemnie wspomina, zwłaszcza, że w tym na przykład sezonie jest całkiem odwrotnie – ceny hurtowe spadły o 15%. Gorzej było tylko feralnej wiosny roku 2016, a prawie równie źle wiosną roku 2010, kiedy tak jak teraz, jabłek było w bród w całej Europie. W Polsce nie pomogły nawet plony powyżej 40 ton z ha – ówcześnie bardzo wysokie.

Tabela 2. Tendencje dynamiki cen jabłek na rynku warszawskim w trakcie dwóch ostatnich miesięcy (%) – marzec/ luty, lata 2004 – 2019

Tabela 3, czyli ceny eksportowe i jednocześnie ceny w hurcie pierwotnym, potwierdza swymi danymi to, co już widzieliśmy w poprzednich. Gorzej było w latach 2004, 5, 9 i 10, a równie źle w marcu roku 2016. Nie ma co ukrywać – w marcu ceny eksportowe i hurtowe poniżej 1 zł/kg, to zdecydowana dekoniunktura.

Tabela 3. Ceny eksportowe jabłek w marcu – lata 2004 – 2019 [zł/kg]

Pogłębianie się tejże, widać również w tabeli 4. A widać tym lepiej, że wiosną roku ubiegłego mieliśmy wszak koniunkturę. Tylko w przypadku cen jabłek przemysłowych, współczynnik od stycznia pozostaje bez zmiany. Nie sądzę jednak, aby najbardziej korzystali z tego sadownicy. I to jest kolejny „czerwony alarm”.

Tabela 4. Dynamika cen hurtowych jabłek w podstawowych kanałach zbytu mierzona rok do roku (%)

W obecnej sytuacji dyscyplina finansowa wydaje się koniecznością. Nie wspominam już o kupowaniu nowego samochodu zamiast inwestowania. Ale i ono powinno być racjonalne. Jedną z najgorszych pułapek, które czyhają na nas w tym względzie, są stereotypy. Jednym z nich jest na przykład przekonanie, że decydującą cechą materiału szkółkarskiego, która stanowi o jakości jest imponująca część nadziemna. A to przecież nieprawda. W swoich doświadczeniach nad modelem sadu intensywnego udowodniłem, że bardzo dobrym materiałem są tu drzewka 7M z obfitym i starannie chronionym przed przesuszeniem systemem korzeniowym, koniecznie ze szczepienia w ręku. W kwaterach intensywnych (a tylko takie teraz sadzimy) „knipów” nie potrzeba. Lepsze są siedmiomiesięczne, (bez rozgałęzień) najlepiej sadzone prosto z chłodni. A takie nie kosztują 5 euro za sztukę. Żeby zaś nie było nieporozumień: przekazałem tylko to, co od samych sadowników usłyszałem.

Dr Grzegorz Klimek