Skuteczna i bezpieczna ochrona jabłoni z Fruit Quality Contract

W produkcji towarowej należy tak chronić jabłonie przed chorobami i szkodnikami, aby jakość owoców była bardzo wysoka, a zawartość pozostałości pestycydów była akceptowana przez odbiorców. Jak wyprodukować jabłka spełniające restrykcyjne wymagania ?

CO TO JEST FRUIT QUALITY CONTRACT?

Projekt FQC ukierunkowany jest na wyprodukowanie jabłek spełniających wymagania zachodnich konsumentów, którzy dużą wagę przywiązują do kwestii bezpieczeństwa spożywanych produktów. W wymaganiach dotyczących jakości przodują Niemcy, a jednym z głównych kryteriów jest poziom pozostałości pestycydów w owocach. W produkcji towarowej pozostałości nie da się uniknąć, ale można tak przeprowadzić wadzić ochronę przed chorobami i szkodnikami, aby zawartość pestycydów w owocach kierowanych do handlu była jak najniższa. Aby zagwarantować bezpieczeństwo i jakość owoców pod względem pozostałości każda z substancji aktywnych dopuszczona do ochrony posiada określony najwyższy poziom substancji w owocach. Jest to maksymalna ilość danej substancji aktywnej w miligramach na kilogram świeżej masy danego gatunku owoców określana jako Najwyższa Dopuszczalna Pozostałość (ang. Maximum Residue Limit). Blisko dziesięć lat temu, pod presją opinii publicznej w Niemczech niektóre supermarkety wprowadziły dodatkowe wymagania jakościowe owoców. Skupiają się one głównie na pozostałościach substancji aktywnych. Wymagania te zaostrzyły wymagania w stosunku do ilości substancji aktywnych i ich zawartości w stosunku do określonych prawem UE – np. niektóre z supermarketów wymagają nie więcej niż 4 substancji aktywnych w jabłkach, nie więcej niż 70% NDP oraz jednocześnie nie więcej niż 80% sumarycznej procentowej zawartości NDP.

CO I KIEDY STOSOWAĆ?

Aby spełnić wymagania jakościowe współczesnych odbiorców konieczne jest przyjęcie strategii ochrony roślin z wykorzystaniem produktów nowoczesnych i skutecznych, a jednocześnie o szybkim tempie zanikania (Affirm, Topas) ale także produktów bardzo skutecznych i jednoskładnikowych (Geoxe). Zestawiono je z produktami obecnymi już na rynku, o dobrym profilu rozkładu (Score, Chorus) oraz standardowymi produktami do ochrony sadów. Okazało się, że można z nich skonstruować program ochrony jabłoni który będzie nie tylko skuteczny, ale będzie także aktywnie zapobiegał powstawaniu odporności i jednocześnie z prawdopodobieństwem sięgającym stu procent pozwala spełniać wymagania dodatkowe sieci handlowych. Z czteroletnich wyników z projektu FQC w Polsce (1 rok wdrożeniowy i 3 lata w uprawie towarowej) wynika, że niezależnie od przebiegu warunków atmosferycznych w poszczególnych sezonach wegetacyjnych (2014 był mokry, 2015 bardzo suchy, 2016 zmienny a 2017 mokry szczególnie w drugiej połowie lata), można wyprodukować owoce spełniające najwyższe wymagania sieci handlowych.

Jabłka chronione zgodnie ze strategią FQC były wolne od chorób i szkodników a liczba substancji aktywnych w czasie zbioru nie przekraczała czterech. Ponadto, w dużej części ocenianych próbek jabłek wykrywano trzy, dwa lub tylko jeden pestycyd (rys. 1). Kluczem do sukcesu w skutecznej ochronie sadu jest takie dobranie preparatu w danej fazie fenologicznej drzew konkretnej odmiany (liczy się czas od wykonania zabiegu do zbioru owoców) aby pozostałości nie zostały wykryte, ale również w taki sposób aby nie wykształciła się odporność na daną substancję aktywną. Należy pamiętać, że o poziomie pozostałości pestycydów w jabłkach w większym stopniu decyduje termin ostatniego zabiegu konkretnym preparatem, niż ilość wykonanych nim zabiegów.

Bardzo ważne jest także – zarówno w przypadku ochrony przed chorobami, jak i przed szkodnikami – aby sad był poddawany regularnej lustracji. Szczególnie duży nacisk kładziony jest na ochronę roślin na początku okresu wegetacyjnego. W przypadku sprawcy parcha jabłoni szczególnie ważne jest aby skutecznie ochronić rośliny do końca okresu infekcji pierwotnych, co bardzo ułatwia ich ochronę w późniejszym okresie. Fungicydy do zwalczania parcha jabłoni czy mączniaka różnią się znacząco pod względem szybkości zanikania w jabłkach.

Przykładowo s.a. ditianon zanika dopiero po ok. 120 dniach od zabiegu, cyprodinil (Chorus) rozkłada się całkowicie w ciągu 75 dni a penkonazol (Topas) potrzebuje jedynie 40 dni aby nie być wykrytym w owocach.

Również w przypadku szkodników bardzo ważne jest ograniczanie ich populacji od samego początku okresu wegetacyjnego. Szczególnie ważna jest dbałość o organizmy pożyteczne oraz wczesne (po przekroczeniu progu szkodliwości) zwalczanie przędziorków oraz mszyc.

Do ich zwalczania dobierane są preparaty o różnych mechanizmach działania, skuteczne a jednocześnie polecane do stosowania w kolejności wynikającej z długości rozkładu substancji aktywnej. Strategia programu opiera się także na wiedzy dotyczącej skuteczności poszczególnych środków ochrony roślin, najlepiej takich, w których skład wchodzi jedna substancja aktywna. Jest to bardzo ważne zwłaszcza w czasie ochrony sadów w drugiej połowie lata przeciwko gąsienicom (zwójki, owocówka jabłkóweczka), do zwalczania których należy polecać preparaty bardzo skuteczne a jednocześnie tak dobrane, aby podczas zbioru nie były wykrywane pozostałości (na ostatnie zabiegi polecamy preparat Affirm o bardzo szybkim rozkładzie). Nie mniej ważna jest strategia ochrony przedzbiorczej przeciwko chorobom przechowalniczym – tutaj bardzo dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie do ostatnich zabiegów preparatu Geoxe – bardzo skutecznego i jednocześnie zawierającego w swoim składzie tylko jedną substancję (fludioksonil).

Tabela 1 pokazuje przykładowy program ochrony jabłoni odmiany ‚Jonagored’ w sadzie typowo towarowym. Owoce tej odmiany chronione według zasad FQC nie tylko wyróżniały się wysoką jakością zewnętrzną (brak chorób i uszkodzeń przez szkodniki) ale również spełniały najbardziej restrykcyjne wymagania zachodnich sieci handlowych pod względem pozostałości pestycydów. W badanych owocach wykryto jedynie trzy substancje aktywne, których zawartość przekroczyła 0,01 mg/kg (tab. 2).

Tabela 1. Program ochrony odmiany „Jonagored” (zbiór 28 września)

Tabela 2. Pozostałości środków ochrony roślin (powyżej 0,01 mg/kg) wykryte w badanej próbce jabłek chronionych według zasad FQC

Tabela 3. Pozostałości środków ochrony roślin (≥ 0,01 mg/kg) wykryte w badanych próbkach jabłek chronionych według programu FQC oraz standard (sad doświadczalny w Prusach); 2017

Warto wspomnieć, że analizy laboratoryjne wykonywane przez Zakład Badania Bezpieczeństwa Żywności w Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach były rozszerzone względem standardowych badań o takie pestycydy jak: ditiokarbaminiany, ditianon czy fosforyny. Te ostatnie u zachodnich odbiorców często mają status pozostałości po pestycydach a nie nawozach, jak to się przyjmuje w Polsce. W jabłkach chronionych w sposób standardowy to właśnie związek z tej grupy – fosetyl-Al (suma fosetylu, kwasu fosfonowego i ich soli wyrażona jako fosetyl) często wykrywano w badanych próbkach. Inne często obecne pestycydy w takich jabłkach to kaptan, ditianon, metoksyfenozyd, tiofanat metylu (oznaczany jako karbendazym po zastosowaniu np. Topsin M 500 SC) oraz piraklostrobina i boskalid. Skutkiem tego, w jabłkach chronionych standardowo wykrywano średnio nieco ponad 6 pestycydów. Natomiast w jabłkach pobranych z sadów chronionych według zasad FQC (średnio dla trzech lat), wykrywano średnio 3 substancje aktywne na poziomie powyżej 0,01 mg/kg. Były to pozostałości po konsekwentnej ochronie w trakcie całego sezonu wegetacyjnego i składały się na nie najczęściej kaptan, fludioksonil oraz flonikamid lub tiaklopryd (rys. 2). Również w doświadczeniu przeprowadzonym przez zespół naukowców z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach (sad jabłoniowy odmiany Gala zlokalizowany w Prusach) udowodniono, że dobra praktyka (m.in. lustracja, stosowanie tylko zarejestrowanych i bezpiecznych preparatów) w połączeniu z ochroną według zasad Fruit Quality Contract umożliwia wyprodukowanie owoców wysokiej jakości przy jednoczesnym ograniczeniu pozostałości pestycydów. Jabłka z kwatery FQC wyróżniały się w momencie zbioru zawartością jedynie trzech s.a. natomiast w jabłkach z kwatery chronionej standardowo wykryto osiem substancji aktywnych (tab. 3).

Program Fruit Quality Contract kierowany jest do Grup Producentów Owoców (GPO) i polecany sadownikom, którzy produkują jabłka z myślą o sprzedaży dla wymagających klientów zarówno na rynek wewnętrzny, jak i z przeznaczeniem na rynki zachodnie, dużo bardziej wymagające.

W sezonach 2016 i 2017 kilkanaście podmiotów podjęło współpracę z firmą Syngenta w ramach projektu FQC. Nie byłaby ona tak owocna gdyby nie determinacja polskich sadowników oraz koordynatorów (osoby z wewnątrz GPO przechodzące specjalne szkolenie) pełniących rolę łączników pomiędzy producentami i pracownikami firmy Syngenta. Ta ostatnia zobowiązuje się do organizowania szkoleń, spotkań oraz fachowego doradztwa dla sadowników w czasie całego sezonu w celu produkcji jabłek z ograniczoną ilością pestycydów. Dla zachodnich producentów jabłek standardy związane z obniżaniem pozostałości w owocach jest standardem do którego zobligowały ich oczekiwania konsumentów, którzy coraz bardziej cenią sobie zdrową żywność. Ten trend jest nie do powstrzymania dlatego warto korzystać z doświadczenia innych i warto uczestniczyć w programie FQC, który pokazuje jak produkować owoce dobrze i bezpiecznie.

źródło: Syngenta