W roku 2015 zbiory jabłek były rekordowe i wyniosły około 4.0 mln ton. Podobne zbiory mogą być w tym roku. W ciągu ostatnich 15 lat zbiory się podwoiły. Tego jak dotąd nie zanotowano w żadnym kraju na świecie. W naszym kraju w ostatnich 5 latach założono 20 000 hektarów towarowych sadów jabłoniowych. Co wpłynęło na tak duży wzrost nowych nasadzeń w krótkim czasie.
- Dobra koniunktura w produkcji jabłek w ostatnich latach,
- Dotacje na zakładanie sadów,
- Wysoki, łatwy i opłacalny eksport do krajów Wschodniej Europy,
- oraz opinie, że możemy zagospodarować nawet 5.0 mln ton jabłek.
Ta wysoka produkcja miała decydujący wpływ na poziom cen skupu, najniższy od wielu lat.
W sezonie 2015/16 opłacalna była produkcja jabłek deserowych tylko odmian Gala, Golden Delicious i RedJonaprince. Produkcja tych trzech odmian stanowi zaledwie 20% ogólnej produkcji jabłek. Nieopłacalna była produkcja jabłek deserowych pozostałych odmian i jabłek przemysłowych wszystkich odmian.
Po pierwszym roku niskich cen skupu, wielu producentów ma poważne problemy finansowe. W tym roku jesienią, ceny skupu jabłek są niższe, niż w roku ubiegłym o tej samej porze. Za jabłka deserowe o 0.30 zł/kg a przemysłowe 0.20 zł/kg. Nie wiadomo jak będzie w następnych miesiącach. Jest mało prawdopodobne aby były istotnie wyższe niż w zeszłym roku.
Zapowiada się drugi trudny sezon dla producentów jabłek. Dużej grupie grozi nawet bankructwo i wycofania się z towarowej produkcji jabłek.
Wobec ciągłego wzrostu nowych nasadzeń, w kilku najbliższych latach zbiory jabłek mogą wzrosnąć do 4.5 mln ton. Bez większej nadziei na istotny wzrost cen skupu, a zatem opłacalnej produkcji wszystkich jabłek. Rynek krajów Zachodniej Europy jest nasycony jabłkami wysokiej jakości. W krajach Wschodniej Europy zakłada się sady jabłoniowe na dużych powierzchniach, przy pomocy państwowych dotacji. Powoli wzrośnie tam produkcja a zmaleje import jabłek, w tym także z Polski.
W sezonach 2015/16 i 201617 zagospodarowanie jabłek było lub może być następujące:
2015/16 2016/17(szacunek)
tyś.ton % tyś.ton %
Przetwórstwo 2.290 56 2.400 58
Eksport 960 24 1.100 26
Spożycie w kraju 835 20 650 16
Razem 4.085 100 4.150 100
W najbliższych latach przy zbiorach 4.5 mln ton, eksport jabłek może się wahać od 1.1 do 1.2 mln ton, a spożycie w kraju 700 - 800 tyś. ton. Do zagospodarowania pozostaje około 2.5 mln ton, prawdopodobnie w całości przez przemysł przetwórczy. Nadal wysoka będzie produkcja tzw. jabłek przemysłowych, około 2.5 mln ton, w tym 1.5 deserowych na które nie ma zapotrzebowania jako deserowe, przy kosztach całkowitych 0.7 - 0.8 zł/kg i pozostały milion typowo przemysłowych, których produkcja kosztuje co najmniej 0.5 zł/kg. Jest prawdopodobne, że produkcja tych jabłek będzie w całości nieopłacalna. Trzeba się zastanowić, czy warto produkować w tak dużych ilościach takich jabłek.
Chciałbym mocno podkreślić, że głównymi przyczynami niskich cen skupowanych jabłek, są wysoka ich podaż i niskie ceny soku zagęszczonego, a nie zmowy cenowej przetwórców.
Do przetwórców soku zagęszczonego można mieć pretensje, kiedy przy cenie skupu jabłek 0.25 zł/kg, cenie soku zagęszczone powyżej 0.7 eur/kg. Wtedy przetwórcy osiągną wysokie zyski, kosztem producentów jabłek.
Mimo rosyjskiego embarga, eksport jabłek może wynieść co najmniej 1.0 mln ton, a w przyszłości około 1.3, nawet 1.5 mln ton. Tak wysoki eksport będzie możliwy przy zniesieniu embarga, znacznym wzroście eksportu do nowych i dalekich krajów, ale przede wszystkim przy dużej poprawie jakości jabłek i podaży odmian poszukiwanych na światowym rynku.
Teraz i w przyszłości podstawowym rynkiem dla naszych jabłek będzie Europa. Nasz eksport jest możliwy, dzięki niskim cenom jabłek, najniższych na światowym rynku. Od kilku lat wynosi około 0.3, a jabłek włoskich 0.6 i amerykańskich 0.9 eur/kg. Dzięki niższej cenie jesteśmy i nadal będziemy konkurencyjni na świecie.
Jakie trzeba podjąć działania aby co najmniej złagodzić trudną sytuację w zagospodarowaniu jabłek?
Do najważniejszych zadań zaliczam zmniejszenie zbiorów o około 1.0 mln ton (25 %), do 3.0 najwyżej 3.5 mln ton. Przy takich zbiorach nadal będziemy największym producentem jabłek w Europie z szansami odgrywanie ważnej roli na światowym rynku.
Zbiory mogą zmniejszyć niekorzystne warunki atmosferyczne. Można zmniejszyć przez likwidację części sadów jabłoniowych i wycofania jabłek z produkcji. Do realizacji tych sposobów potrzebna jest pomoc finansowa naszego państwa i Komisji Europejskiej.
Inne bardzo ważne zadanie także dla naszego rządu, to wycofanie jabłek z rynku, np. na produkcję biogazu, alkoholu lub poza granice kraju. Nie powinien się powtórzyć sposób realizacji programu " wycofania z rynku z darmowym rozdawnictwem jabłek".
Rozdawnictwo było, ale jabłka zostały na naszym rynku.
Producenci jabłek winni być lepiej zorganizowani z członkostwem w organizacjach i instytucjach zajmujących się produkcją i eksportem jabłek.
Działania w "pojedynkę" nie ma szans, zwłaszcza z "polsko-polską" konkurencją. Szansy na opłacalną produkcję jabłek, będą miały gospodarstwa osiągające plony powyżej 50 ton jabłek z hektara udziałem wysokiej jakości około 70, % i wartościowych odmian. Przyszłość jest dla profesjonalistów w produkcji i eksporcie jabłek.
Podstawowe zadania dla naszego rządu
- Wydzielić z budżetu środki na likwidację sadów, zmniejszenia produkcji jabłek oraz na wycofanie ich z naszego rynku. W tych sprawach zwrócić się o pomoc do Komisji Europejskiej,
- Pomoc w zdobywaniu nowych rynków zbytu, włącznie z promocją naszych jabłek, np. także przez służby dyplomatyczne,
- Zorganizować kontrolę sprzedawanych jabłek w kraju i zagranicą pod względem jakości i pozostałości pestycydów,
- Wspierać podmioty eksportujące jabłka, zwłaszcza grupy i organizacje producentów,
- Wynegocjować w Komisji Europejskiej większych nakładów na środki inwestycyjne w produkcji jabłek (chłodnie, urządzenia do nawadniania oraz ochrony drzew przed przymrozkami wiosennymi i gradobiciem),
- Popierać produkcję jabłek wysokiej jakości, między innymi przez wstrzymanie zarządzeń podnoszące koszty produkcji jabłek.
Prof. dr hab. Eberhard Makosz
Najnowsze komentarze