Parch jabłoni czy mączniak – jakie zagrożenie w 2022?

Z pewnością to pytanie będzie nurtować niejednego producenta jabłek. Jednoznacznie nie będzie można stwierdzić czy właśnie parch jabłoni czy też mączniak jabłoni stanowić będzie większe zagrożenie w bieżącym roku. Presja występowania obydwu patogenów będzie uzależniona od wielu czynników. Należy wziąć pod uwagę przede wszystkim zeszłoroczny sezon 2021 i problemy związane z tymi podstawowymi chorobami jabłoni, a więc: intensywność porażenia, wykonane zabiegi (użyte preparaty chemiczne / dodatkowe przeciwdziałanie), przebieg pogody (wpływ na biologię patogena). Nie bez znaczenia będą również pierwsze zabiegi zapobiegawcze (koniec marca i kwiecień 2022) przeciw parchowi i mączniakowi jabłoni. Ogólna sytuacja z porażeniem obu chorobami będzie zwyczajowo różna w zależności od zlokalizowanych kwater, ich wieku a także uprawianych w nich odmian.

Sytuacja zagrożenia 2022 - parch jabłoni

Wspomnę, że koniec sezonu 2021 odznaczał się idealnymi warunkami do rozwoju grzyba Venturia inaequalis- sprawcy parcha jabłoni. W sierpniu i wrześniu w wielu regionach kraju sadownicy doświadczyli zbytniego nadmiaru wody, co przejawiło się podtopieniami całych kwater i brakiem możliwości wjazdu do sadu w celu wykonania zabiegów ochrony. Okres zbiorów odznaczał się również dniami przekropnymi utrudniającymi lub też umożliwiającymi w ogóle zbiór owoców. To wszystko przełożyło się na silne infekcje wtórne parcha i dlatego w wielu sadach zaobserwowano silne porażenie liści i owoców. Dużym problemem było również występowanie późnego parcha przechowalniczego, którego objawy na owocach zostały już stwierdzone podczas ich zbioru lub w trakcie ich przechowywania. Stadium konidiów występujące na takich porażonych owocach (jeszcze wiszących na drzewie) przenosizą się z kroplami deszczu dalej w obrębie całego drzewa. Można również przypuszczalnie przyjąć (wcześniej stwierdzono to w Niemczech i Holandii), że wraz z ociepleniem klimatu, dodatkowym stadium zimującym mogą być konidia (porażone pędy – na łuskach pąków i pomiędzy nimi), które obok zarodników workowych (askospor), mogą stanowić dodatkowe źródło pierwotnych infekcji. Obecność takiego źródła infekcji w obrębie rozwijających się pąków, to większe zagrożenie, które zmusza do pierwszych zabiegów tuż przed lub w fazie pękania pąków jabłoni (BBCH 06-07). Zjawisko to może (ale niekoniecznie musi) wystąpić w większym nasileniu w sadach, gdzie zbyt późno zostało wykonane cięcie letnie albo po łagodnej, bezmroźnej zimie. Kolejnym aspektem będzie zwrócenie uwagi na „typowe” źródło infekcji jakim są askospory (zarodniki workowe) tworzące się w otoczniach zimujących na opadłych liściach. Zwiększony potencjał infekcyjny parcha bez wątpienia wystąpi w sadach, gdzie zrezygnowano z jesiennego zabiegu mocznikiem z wielu względów (brak jego dostępności / wysoką cenę / w ogóle zaniechanie zabiegu). W takich lokalizacjach trzeba będzie szczególnie zwracać uwagę na minimalny czas zwilżenia liścia (przy określonej temperaturze) do wywołania infekcji pierwotnej przez kiełkujące askospory czyli tzw. tabelę Mills’a wg Mills / Jones (1980 r.) oraz wg Mc Hardy / Gadoury / Stensvand (1997 r.) - poniżej.

Opisane zagadnienie należy uwzględniać przy uprawie odmian bardzo podatnych na parcha: ‘GALA’ i sporty, ‘ALWA’, ‘MUTSU’, ‘LOBO’, ‘LIGOL’, ‘EMPIRE’ czy ‘MELROSE’ oraz podatnych: ‘JONAGOLD’ i sporty, ‘GOLDEN DELICIOUS’, ‘RED DELICIOUS’ i sporty’, ‘IDARED’ i sporty, ‘GLOSTER’ czy ‘FUJI’, żeby nie być później „zaskoczonym” przez tę chorobę.

Fot. 1. Bardzo żadko występujace zdarzenia na porażeniach mącznikach – odm. PAULARY

Fot. 2. Jabłko odm. NAJDARED z typowymi objawami mączniaka - ordzawienie skórki w formie charakterystycznej siateczki

Fot. 3. Mączniak jabłoni - grzybnia Podosphaera leucotricha pod mikroskopem

Fot. 4. Mocno zdreformowane i nierozwinięte kwiaty porażone mącznikiem - kwitnienie

Fot. 5. Nieopowiednia ochrona przed parchemem skutkuje licznymi plamami i korkiem na jabłku

Fot. 6. Uczniowie warsztatu na warsztatu i narzędzia m

Fot. 7. Ordzawienia jabłek po mączniaku szybko można połączyć na odm. IDARED i jego mutantach

Fot. 8. Partórny na liściach w w - odm. SZAMPION

Fot. 9. Plamy parch na liściu po infekcjach pierwotnych w kwitnienie

Fot. 10. Pod koniec sierpnia na liściach mogą pojawiać się wtórne plamy parcha tzw. parch mozaikowy

Fot. 11. Porażone pędy mącznikiem należy usuwać podczas całego cyklu sezonu wegetacyjnego

Fot. 12. Pozwijane, wrzecionowate liście nakręcające mączystymem mączniaka należy bezwglednie wycinać i usuwać z sadu

Fot. 13. Przeglądanie skrzynie z jabłkami po wychowaniu sezonowym późny parch wychowanie nie był rzadkością

Fot. 14. Przypalone przez fungicyd plamy parcha

Fot. 15. Sierpniowe i wrześniowe opady 2021

Fot. 16. Silnie porażony pąk kwiatowy jabłoni (odm. NAJDARED) w płynie różowego pąka

Fot. 17. W sadach niechronionych odpowiednio można spodkać jabłka z korkowatymi plamami parcha jabłoni

Fot. 18. Wtórniak na owocach odm. Złoty (sierpień)

Zalecenia ochrony 2022

W związku z powyższym należało wykonać do kwitnienia zabiegi przy użyciu:

• 2-3-krotnie produkty miedziowe (tlenochlorek / wodorotlenek miedzi) w fazach: od pękania pąków do mysiego ucha (BBCH 07-54). Można było zastosować je w wyższej dawce (3,0-5,0 kg/l/ha - na ograniczenie chorób kory i drewna) w połączeniu z siarką: Suflar / Pennthiol / Microthiol 80 WG / Siarka Pro 80 WG (6,0-8,0 kg/ha - na mączniaka jabłoni i ograniczenie przędziorków czy szpecieli – pordzewiacz / podskórnik jabłoniowy),
• fungicyd zawierający dodynę: Syllit 544 SC (1,25 l/ha) / Syllit 65 WP (1,2 kg/ha) w fazie zielony/różowy pąk (BBCH 56-57),
• fungicyd zawierający kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha) lub fungicyd zawierający ditianon (0,75 kg/ha) w fazach: od różowego pąka do pojawienia się pierwszych kwiatów (BBCH 57-60).

W kwitnienie i zaraz po kwitnieniu należałoby wykonywać zabiegi z uwzględnieniem fungicydów np.:

• 1-2-krotnie pirymetanil: Pyrus 400 SC (1,0 l/ha) + kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha) w fazach: od początku kwitnienia (10% rozwiniętych kwiatów) do pełni kwitnienia (BBCH 61-66),
• 2-3 krotnie:: fluopyram i tebukonazol (0,75 l/ha) + kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha) lub fluksapyroksad (0,3 l/ha) + kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha) lub pentiopirad (0,75 l/ha) – nie łączyć z kaptanem w fazach: od opadania płatków kwiatowych do osiągnięcia przez owoc średnicy 30-35 mm (BBCH 68-74).

Zabiegi fungicydowe (co 10-12 dni) w fazach: od osiągnięcia przez owoc połowę wielkości do fazy dojrzewania owoców (na ok. 4-tygodnie przed zbiorem) - BBCH 75-86 przeciw infekcjom wtórnym i objawom późnego parcha przechowalniczego powinny opierać się na zas-tosowaniu:

• kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha) wspomagany łącznie lub przemiennie z biofungicydem zawierającym laminarynę: Plantivax / Vaxiplant (1,0 l/ha) – bez okresu karencji i pozostałości po s.a.

Oprócz typowej ochrony chemicznej wskazane jest wykonywanie innych zabiegów agrotechnicznych. Bardzo istotnym zabiegiem po zbiorach owoców, najlepiej po pierwszych przymrozkach (ok. -4°C) będzie fitosanitarny dolistny zabieg 5% mocznikiem, który niszczy ok. 90% źródła pierwotnych infekcji. Jeżeli nie zdąży się wykonać tego zabiegu jeszcze przed opadnięciem liści z drzew, to można zrobić oprysk na leżące już liście pod drzewami przy pomocy belki herbicydowej z zachowaniem wymaganego stężenia nawozu. Na wiosnę dodatkowo powinno się wygrabiać spod drzew resztki nierozłożonych liści przy okazji usuwania pędów lub gałęzi po cięciu zimowym.

Sytuacja zagrożenia 2022 - mączniak jabłoni

Zimujące stadium grzyba Podosphaera leucotricha, sprawcy mączniaka jabłoni, bardzo dobrze przezimowało (pomiędzy łuskami porażonych pąków) i nie zostało wymrożone z powodu wyjątkowo ciepłej zimy 2021/2022. Wiosennemu cyklowi epidemiologicznemu tej choroby będą sprzyjać dogodne warunki (ciepła i sucha pogoda) w pełni lata 2021. Pod koniec zeszłego sezonu wegetacyjnego na odmianach szczególnie wrażliwych na tego patogena takich jak: ‘IDARED’ i sporty, ‘JONAGOLD i sporty, ‘SAMPION’ i sporty, ‘PAULARED’, ‘LOBO’ czy ‘CORTLAND’ można było stwierdzić liczne objawy infekcji wtórnych na liściach (charakterystyczne żółtawe plamy od wierzchniej strony) a także na owocach („siateczkowate” ordzawienie). W wielu kwaterach jabłoni przeprowadzono bardzo późno cięcie zimowe (nawet do kwietnia 2022) i dopiero wtedy usuwano porażone przez mączniaka pędy, które już stały się źródłem wiosennych infekcji podczas kilku bardzo ciepłych dni (temp. 15-18°C) pod koniec marca bieżącego roku. W takich miejscach porażenie pędów wynosiło > 4% pędów. Jednocześnie podczas lustracji przed kwitnieniem kwater z odmianą ‘IDARED’ i jego mutantami ‘NAIDARED’ czy ‘IDAREDEST’, zaobserwowano silnie opanowane przez grzybnię pąki, które w większości się nie rozwiną. W przypadku mniej porażonych pąków z części „wyjdą” drobne i niewykształcone, pokryte białą grzybnią liście albo zdrobniałe z mączystym nalotem. Porażone kwiaty nie są prawidłowo rozwinięte, mają sterylne pręciki i słupki (brak zapylenia) i ostatecznie zamierają przed ich całkowitym otwarciem. Uwzględniając powyższe „walka” z tym patogenem nie będzie łatwa w tym sezonie i istotne porażenie mączniakiem może wystąpić również na innych odmianach podatnych: ‘GALA’ i sporty, ‘GOLDEN DELICIOUS’, ‘LIGOL’, ‘GLOSTER’, ‘ALWA’, ‘CELESTE’ czy ‘EARLY GENEVA’.

Zalecenia ochrony 2022

Należało dokładnie przestudiować zeszłoroczny program ochrony przed mączniakiem i ułożyć odpowiedni harmonogram zabiegów 2022.

Do kwitnienia powinno się wykonać zabiegi, które obejmowały produkty:

• 3-4-krotnie siarka: Suflar / Pennthiol / Microthiol 80 WG / Siarka Pro 80 WG (6,0-8,0 kg/ha) w fazach: od pękania pąków do zielonego pąka (BBCH 07-56). Zabieg ten dodatkowo ograniczył populacje roztoczy na jabłoni a także można było śmiało połączyć go z produktami miedziowymi (na parcha i choroby kory i drewna),
• fungicyd zawierający tetrakonazol (0,4 l/ha) + kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha) w fazie od różowego pąka do początku kwitnienia (10% rozwiniętych kwiatów) - BBCH 57-61,

W okresie kwitnienia zaleca się zastosować:

• 2-krotnie: fluopyram i tebukonazol (0,75 l/ha) + kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha) lub fluksapyroksad (0,3 l/ha) + kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha) lub pentiopirad (0,75 l/ha) – nie łączyć z kaptanem w fazach: od pełni kwitnienia do opadania płatków kwiatowych (BBCH 65-69),

Zabiegi fungicydowe po kwitnieniu powinny uwzględniać użycie:

• 2-krotnie: fungicyd strobirulinowy + kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha),
• 2-krotnie: produkt zawierający węglan/wodorowęglan potasu (5,0 kg/l/ha) w fazach: od osiągnięcia przez owoc średnicy 10 mm do opadu czerwcowego zawiązków (BBCH 70-74).

W ochronie sadu przed mączniakiem jabłoni powinno się wykonywać również różne profilaktyczne działania jak: unikanie nadmiernego zagęszczenia koron drzew (sprzyja rozwojowi choroby i pogarsza skuteczność zabiegu chemicznego), wycinanie przy każdej okazji (lustracje wiosenne, ciecie zimowe) porażonych pędów z widocznymi objawami porażenia (źródła pierwotnych infekcji przed kwitnieniem), umiejętne nawożenie sadu azotem (utrzymanie umiarkowanego wzrostu).

Podsumowanie

Wykonując zabiegi fungicydami przeciw parchowi i mączniakowi jabłoni, w zależności od warunków pogodowych, powinniśmy wykonywać je z częstotliwością co 3-6 dni (do fazy osiągnięcia przez owoc średnicy 10-15 mm - BBCH 70-72) i co 10-14 dni (od fazy czerwcowego opadania zawiązków - BBCH 73-74) a także uwzględniać kilka czynników wpływających na skuteczność działania danych preparatów: zmywanie środka, przyrost powierzchni liści i zawiązków owoców, wiek liści, temperatura i wilgotność powietrza, dawka środka oraz odporność patogena na daną substancję aktywną środka.

mgr inż. ogr. Tomasz Sikora, Doradca Techniczny ProNutiva – Drzewa Owocowe, UPL Polska